Sultan III. Mustafa Han

26.Osmanlı Padişahı

Babası : Sultan III.Ahmed
Annesi : Mihrişah Sultan
Doğumu : 28 Ocak 1717
Ölümü : 21 Ocak 1774
Saltanatı : 1757 - 1774

Özet

Laleli Camiinin bânisi olan III. Mustafa, Ekim 1756 yılında III. Osman’ın vefatı üzerine Osmanlı tahtına oturmuş ve 1769 tarihinden itibaren de Gâzi ünvanını kullanmıştır.

Şâir, hattât ve âlim bir padişah olan III. Mustafa, sadrazamı Koca Râgıb Paşa olması hasebiyle, saltanatının ilk on yılını huzur içinde devam ettirmiştir.
Râgıb Paşa, akıllı bir vezirdir ve Padişahın harp ilanı arzularını 6 yıl boyunca dirâyetle reddetmiştir.

1757’de son cülûs bahşişini veren ve daha sonra bu âdeti ortadan kaldıran III. Mustafa, devlet hayatındaki problemleri ıslaha meyilli, malî konularda hassâstır.

Süveyş Kanalını açmayı düşünen devlet adamlarındandır.

Kapıkulu Ocaklarını rahatsız etmeden bazı reformlar yapmaya çalışmış; piyadeye dokunmadan topçu ve bahriye subayları yetiştiren Mühendishâne-i Berrî-i Hümâyûn ve Mühendishâne-i Bahrî-i Hümâyûn’u kurmuştur.

22 Mayıs 1766 yılında büyük İstanbul depremi onun zamanında olmuştur.

Avrupa’da iktidar depremleri olurken, Osmanlı Devleti bu depremlerden etkilenmemiştir.

OSMANLI - RUS İLİŞKİLERİ

Rusya 1739 yılında imzalanan Belgrat Antlaşması'ndan sonra, Osmanlı Devleti'ne savaş açmamış, ama Balkanlar'da ve diğer bölgelerde Türk düşmanlığı yapmaya devam etmişti.
Rusya ve Osmanlı Devleti arasındaki barış dönemi 1768'de başlayan Lehistan sorunu ile yeniden bozuldu.

Osmanlı Devleti on altıncı yüzyılın ikinci yarısından beri Lehistan krallığına seçilecek kişilerin Avusturya ve Rusya yanlısı olmamasına özen göstermiş bu konuda da başarılı olmuştu.

Ancak bu dönemde Osmanlı Devleti Rusya'nın Lehistan işlerine müdahalesini engelleyecek güce sahip değildi.

Rusya'nın Stanislas Pontovoski'yi zorla kral seçtirip, Lehistan'a asker sevk ederek halkı sindirmeye çalışması üzerine Lehistan'da ayaklanan halk, Osmanlı Devleti'nden Bar Konfederasyonu aracılığı ile yardım istedi.

Tüm bu gelişmeler üzerine zaten Rusya'ya savaş açma taraftarı olan Sultan Üçüncü Mustafa harekete geçti.

8 Ekim 1768 tarihinde Rusya'ya savaş açıldı. Ruslar beş koldan saldırıya geçtiler. Kafkasya, Gürcistan, Ukrayna ve Baserabya'yı istilaya başladılar.

30.000 kişilik bir Rus ordusu Kartal Ovasında 180.000 kişilik Osmanlı ordusunu bozguna uğrattı.

Savaş tüm şiddetiyle devam ederken Rus Çariçesi İkinci Katerina boş durmuyor, Osmanlı Devleti'ni içten karıştırmaya çalışıyordu.

Ayrıca İngilizlerin nezaretinde bir donanma hazırlatıp Cebeli Tarık Boğazı'ndan Akdeniz'e göndermişti.

Çariçe İkinci Katerina'nın bu faaliyetleri kısa süre de sonuç verdi.

Rumlar Mora'da bir isyan başlattı.

Hüsamettin Paşa'nın donanmayla birlikte Akdeniz'de ilerlemesi üzerine Ruslar isyancıları yalnız bırakarak adadan ayrıldılar.

İsyan, Osmanlı donanmasının adaya yaklaşmasıyla son buldu.

Rus donanması 1770 yılında Ege'de Çeşme limanında bulunan Osmanlı donanmasını yaktı.

Çeşme felaketinden sonra Ruslar Çanakkale Boğazı'na kadar ilerlediler.

Kaptan-ı Deryalığa getirilen Cezayirli Hasan Paşa Rus donanmasını Ege Denizi'nin dışına attı.

Rus saldırıları karadan devam etti. Ruslar Kırım'da önemli başarılar elde ettiler. Rusların bu başarılarından dolayı diğer Avrupalı devletler siyasetlerini değiştirmeye başladılar.

Kırım bozgunundan sonra Ruslar, Rusçuk ve Silistre'yi kuşattılar.

Başarısızlıkla sürüp giden Osmanlı-Rus savaşının bütün acı ve huzursuzluğunu yaşayan Sultan Üçüncü Mustafa, bu savaşın Osmanlı Devleti açısından önemini biliyordu.

MİMARİ ESERLER

Sultan Üçüncü Mustafa'nın imar alanında da çalışmaları vardı.

1766 yılındaki depremde yıkılan Fatih ve Eyüb Sultan Camilerini ve bütün İstanbul'u adeta yeniden imar ettirdi.

Kara ve Deniz Mühendishaneleri onun zamanında kuruldu.

Laleli Camii ve Külliyesi'ni 4 yılda inşa ettirdi.

Döneminde yapılan diğer eserler şunlardır;
Üsküdar Ayazma Camii,
Sipahiler Hanı,
Kahire Emir Mehmed Bey Camii,
Rosos Sultan Üçüncü Mustafa Camii

Üçüncü Mustafa Han, Osmanlı Devleti’ni askerî bakımdan da kalkındırmak için harekete geçti.
Bunun için önce topçu sınıfını ıslâh, tophaneyi tanzim ve mühendis mektebini te’sis yoluna gitti.
Zamanın en yeni tekniğini kullanacak tarzda bir topçu ocağının teşekkülü için bir Macar asilzadesi olan ve Fransız ordusunda hizmet görmüş bulunan Baron de Tott’tan istifâde etti.
Baron de Tott, Tophane’yi ıslâh ile ağır toplar yerine beygirlerle çekilebilen hafif toplar döktürdü.
Artan top ihtiyâcına cevap vermek üzere Hasköy’de modern bir top dökümhanesi kuruldu.
Bu arada Üsküdar’daki Humbarahâne ve Mühendishâne mekteplerinin talebeleri Kâğıthane’de mühendislik tahsiline başladı.
İhtiyâca kâfi gelmiyen donanma da ele alınıp gemi inşâsı hızlandırıldı.

LALELİ CAMİİ

1760-1763 yılları arasında Osmanlı padişahı III. Mustafa tarafından inşa ettirilmiş ve bulunduğu semte adını vermiş olan bir camidir.
Caminin adı 3. Mustafa'nın velisi saydığı Laleli Baba'nın ismini bu ibadethaneye vermesinden gelir.
Cami kompleksi 1783 yılındaki bir yangında tahrip oldu ve kısa bir süre sonra onun tamamlanmasıyla cami yeniden derhal inşa edildi.
Caminin mimarı Mehmed Tahir Ağa'dır. Ancak dönemin baş mimarı Hacı Ahmed Ağa'nın da inşasına katkısı olmuş olabileceği sanılmaktadır.
Cami adını o zamanlar yakınında bulunan Laleli Baba türbesinden almıştır.
Tek şerefeli iki minaresi vardır.
Caminin girişi merdivenlidir.
Caminin yanındaki III.Mustafa Türbesinde padişah III. Mustafa ve oğlu III. Selim'in mezarları bulunur

Yedi Yıl Savaşları: (1756-1763)

İngiltere ve Fransa arasında sömürgecilik ve deniz üstünlüğü için çıkmış olan politik mücadeleler sonucunda Avrupa kıtasında yeni saflaşmalar meydana çıkmıştır. 1756 yılında İngiltere ve Prusya arasında ittifak kurulmasına karşı Fransa ve Avusturya-Habsburglar arasında evlilik yoluyla hanedan bağları kurulmuştur.
Böylece Almanya toprakları üzerinde Avusturya ve Prusya arasındaki rekabet belirginleşmeye başlamıştır.
Bu savaş sonunda imzalanan Paris Barış Antlaşmasıyla, Fransa, Afrika ve Amerika kıtasında ve Hindistan’da bulunan denizaşırı sömürgelerinin hepsini İngiltere’ye bırakmıştır. Böylece hem ekonomik bakımdan hem de politik bakımdan Fransa güç kaybederken, İngiltere denizlerdeki ve sömürgecilik yarışındaki üstünlüğünü sağlamlaştırılmıştır. Öte yandan, Prusya Avusturya karşısına daha etkin bir biçimde Almanya toprakları üzerinde politik bir güç olarak ortaya çıkmış bulunmaktadır......

Prusya, tarihin değişik dönemlerinde değişik anlamlarda kullanılmış bir deyim olmakla birlikte en çok 1713-1867 yılları arasında kendisine Prusya Krallığı adını veren Alman devleti anlamında kullanılır.