Sultan I. Abdülhamid Han 

27.Osmanlı Padişahı

Babası : Sultan Üçüncü Ahmed
Annesi : Rabia Şermi Sultan
Doğumu : 20 Mart 1725
Ölümü : 07 Nisan 1789
Saltanatı : 1774 - 1789

Özet

Diğer Osmanlı sultanları gibi kalbi merhamet ve şefkatle dolu olan birinci Abdülhamîd Han, din kardeşlerine yapılan zulüm ve işkencelere dayanamadığından vefât eyledi.
Altmış dört yıllık hayâtında Allah için yaşamış, her yaptığını Allah için yapmış ve Allah’a kavuşmak için sevinç içinde vefât, etmişti...
Kalbi İslâm için çarpardı.
Peygamber efendimizi ve Ehl-i beytini çok sever, onlara ve Hicaz bölgesinde yaşayanlara husûsî imtiyazlar verirdi.
Haremeyn-i şerîfeyne (Mekke ve Medîne’ye) hizmeti gâye edinmişti.
Tebeasına şefkatli, iyi bir baba idi. Annesi Râbia Sultân’ın ruhu için 1778’de Beylerbeyi’nde bir câmi, muvakkıthâne, hamam ve sıbyan mektebi, Medîne-i münevverede medrese, Emirgan’da câmi, Eminönü’nde bugünkü IV. Vakıf hanın yerinde büyük bir imâret (aş evi) ve yanında çeşme, sebil, sıbyan mektebi, medrese, türbe ve bir kütüphâne inşa ettirmiştir.
Kütüphânedeki kitaplar Süleymâniye Kütüphânesi’ne aktarılmıştır. Medrese de bugün borsa olarak kullanılmaktadır. IV. Vakıf hanın inşâsında imârethâne ile Çeşme ortadan kaldırılmış, sebil de Gülhâne parkı karşısındaki Zeyneb Sultan Câmii köşesine nakledilmiştir. Beylerbeyi iskele meydanı, Havuzbaşı, Araba meydanı, Çınarönü ve Çamlıca Kısıklı meydanlarına çeşme, Beylerbeyi (İstavroz) Câmii’ni tamir, Emirgan’da Abdullah Paşa (Emîrgûreoğlu) yalısının çevresine bir câmi, çeşme, hamam ve dükkanlar yaptırmıştır.
Ayrıca hanımı Hümâşah Sultan ile oğlu Mehmed için bir çeşme, İstinye Neslişah Câmii yanında bir çeşme (1783), Kabataş yakınında bir çeşme yaptırmıştır.
Cenaze namazı için bütün İstanbul halkı toplanmıştı.
Büyük bir merasimle Eminönü Bahçekapı’daki türbesine defnedildi. Türbesinde, sandukanın kuzey tarafındaki duvar içindeki bir mermer üzerinde Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem, kadem-i şerifleri bulunmaktadır.

Osmanlı-Rus Savaşı ve Küçük Kaynarca Antlaşması (1768-1774)

Nedenleri:

1-Rus Çariçesi II. Katerina’nın Kırım’ı, Kafkasları ele geçirmek istemesi,
2-Rus Çariçesi Katerina’nın Lehistan’daki taht mücadelelerine karışması üzerine, Lehlilerin Osmanlıdan yardım istemesi,

İngilizlerin de yardımı ile Cebelitarık’tan Akdeniz’e gelen Rus donanması Çeşme önlerinde Osmanlı donanmasını yakmıştır (Çeşme Bozgunu 1770).

Kartal Meydan Muharebesinde 180 bin kişilik Osmanlı Ordusu, 30 bin kişilik Rus Ordusu karşısında ağır bir yenilgi aldı.

Bu olayları duyan III. Mustafa kederinden ölmüştür.
Tahta geçen I. Abdülhamit barış istemiş,Küçük Kaynarca Antlaşması imzalanmıştır (1774)

Küçük Kaynarcanın Maddeleri:

1-Kırım bağımsız olacak
2-Rusya, Karadeniz’de donanma bulundurabilecek ve Rus ticaret gemileri boğazlardan serbestçe geçebilecek,
3- Ruslara da kapitülasyonlar verilecek, 4-Osmanlı Devleti, Rusya’ya savaş tazminatı verecek
5-Rusya, Osmanlı Devletindeki Ortodoksların haklarını koruyacak

Küçük Kaynarca Antlaşmasının Önemi :

• ●Osmanlı Devleti’nin 18. yüzyılda imzaladığı en ağır antlaşmadır.
• ●Ortodoksları himaye hakkını elde eden Rusya, Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışma fırsatı bulmuştur.
  
• ● İlk defa halkı Müslüman olan bir ülke Osmanlı Devleti’nden ayrılmıştır. (Kırım)
• ● Osmanlı Devleti ilk defa savaş tazminatı ödedi
  
• ● Karadeniz Türk gölü olmaktan çıkmıştır.
  
• ●Ruslar ilk kez kapitülasyonlardan yararlanmaya başladı.
  
• ● Balkanlar ve Boğazlar Rus tehdidine açık hale gelmiştir.

Not: Lehistanın bağımsız kalması Osmanlı Devleti için çok önemliydi. Çünkü Lehistan Osmanlı Devleti ile Rusya arasında "tampon devlet" durumundaydı.

Savaş: Rus Ordusu Kırım'ı isgal etti, Eflak ve Boğdan'ı ele geçirdi.
Baltık Denizinden Akdeniz'e geçen Rus donanması 1770 yılında ÇESME limanında Osmanlı Donanmasını yaktı.

Sonuç: Ruslarla "Küçük Kaynarca Antlasması" imzalandı.(1774)

Küçük Kaynarca Antlaşması (1774) (I.Abdülhamit Dönemi)

Maddeleri:

1. 1)Kırım'a bağımsızlık verilecek, Kırım sadece dini bakımdan halifeye(padisah) bağlı kalacak.
2. 2)Kılburun, Yenikale, Kerç ve Azak Kalesi Ruslara verilecek.
3. 3)Eflak-Boğdan, Ege adaları ve Gürcistan Osmanlılarda kalacak.
4. 4)İngiltere ve Fransa'ya verilen Kapitülasyonlar Rusya'ya da verilecek.
5. 5)Ruslar Osmanlı hakimiyetindeki Ortodoksların koruyucusu (hamisi) olacak.
6. 6)Ruslar istanbul'da daimi bir elçi bulundurabileceklerdi.

Böylelikle Fatih döneminden beri devam eden Karadeniz'deki Türk egemenliği sona erecektir.
Ruslar Osmanlı Ortodoklarının koruyucusu olmaları ile, Osmanlı Devletinin iç islerine sık sık karısacaklar, böylelikle Balkan milletleri üzerinde etkili olacaklardır.

BAŞTA RUS BELASI

Kafkas sınırındaki Rus faaliyetlerinin artmasını, Osmanlı Devleti için büyük tehlike olarak gören birinci Abdülhamîd Han, Kafkasya’nın bâzı bölgelerini Türk nüfuzu altına almayı tasarladı.

Bu sebeple Soğucak ve Anapa kalelerini tahkim ettirdi. Buradaki Çerkez kabîlelerini medenî bir hâle sokmaya çalıştı.

Şahin Giray (Rus kuklası)

Şuursuz olarak Rus taraftarlığı yapan Şâhin Giray aleyhinde Kırım’da isyân çıkınca, Ruslar asker göndererek her tarafı yakıp yıktılar.

Binlerce müslümanı katlettikten sonra, Kırım’ı yine Şâhin Giray’a bırakarak geri çekildiler.

Kırım artık Rusya'nın

Daha sonra yeni bir bahaneyle tekrar Kırım’a girerek 1784’de memleketi Rusya’ya bağladılar.

Bu sırada Avrupa’da siyâsî dengeler değişmişti.
Fransa, Rusya ve Avusturya birbirlerine yanaşmış, Prusya ile İngiltere de Osmanlı tarafını tutmuşlardı.
Böylece Avrupa’da bir denge kurulmuştu.
Bu durum Koca Yûsuf Paşa’nın sadârete getirilmesine kadar devam etti. Yeni sadrâzam, Kırım’ın kaybı sebebiyle İstanbul’da duyulan heyecanı yatıştırmaya çalışıyordu.

Rum projesi

Bu esnada aldıkları yerleri kâfi görmeyen Ruslar, Petersburg’da Avusturya ile yaptıkları bir görüşme neticesinde Rum projesi adını verdikleri bir anlaşma yaptılar.
Buna göre aldıkları Osmanlı topraklarını aralarında paylaşacaklardı.
Eflak, Bulgaristan, Trakya ve İstanbul civarı Ruslara, Küçük Eflak, Bosna-Hersek, Arnavutluk, Mora, Sırbistan tarafları da Avusturya’ya bırakılacaktı. Rusya, Osmanlı Devleti’ne önce, Kafkas kabîleleri, Gürcistan, Eflak-Boğdan ve Tuna civarındaki Kazakların durumu ile Karadeniz ticâretini yeniden görüşmeyi teklif etti.

Osmanlı Rus savaşları

Görüşmeler devam ederken, İskenderiye’deki Rus konsolosunun Çerkez Kölemen beylerini Osmanlı Devleti aleyhine kışkırtması netîcesinde, 1787’de Rusya’ya harb îlânına karar verildi.

27 Temmuz 1787’de İstanbul’daki Rus elçisi çağrılarak bir nota verildi.

13 Ağustos 1787’de de Rusya’ya harb ilân edildi.

Donanma, kaptân-ı derya Cezâyirli Gâzi Hasan Paşa kumandasında Karadeniz’e açıldı.
Hasan Paşa, emrindeki komutanlarına; “Güngörmüş gâzilerim!
Din ve devlet nâmına can verecek zamandır.
Bu seferde, ya düşman hakkından gelir gâzi oluruz veya şehâdete ereriz!
Bunun için de ben, ev halkıma veda ettim ve borçlarımı ödeyerek sefere çıktım.
Eğer içinizde ölümden korkanlar varsa, şimdiden kendilerine izin vereceğim.
Yok eğer cenk sırasında gayretsizlik edip, emrimi dinlemeyenler olursa, bunlar için emân yoktur.
Gayreti görülenler, fazlasıyla mükâfatlandırılacaktır!...” dedi. Leventler, büyük bir coşku ile;n“Emrinden ayrılmayız, Paşa Baba!” dediler.

Nihayet Rusların idaresi altındaki kılburun kalesine hücum ile 1787-1792 Osmanlı-Rus savaşı başlamış oldu.

Avusturyalılar da savaş açmadan Belgrad ve Sırbistan’a taarruz ettilerse de bir sonuç alamadılar.

Bu vaziyet karşısında, Osmanlı Devleti İki düşmanla birden savaşmaya mecbur kaldı.

Avusturya belası halledildi

Serdâr-ı ekrem sadrâzam Koca Yûsuf Paşa, önce Avusturya derdini hâlletmek istiyordu.

Pâdişâh’ın emriyle orduyu Sofya üzerinden Bosna’ya doğru hareket ettirdi. Lazarathâne isimli mevkide Avusturya ordusuyla karşılaşan Memiş Paşa’nın süvarileri, şiddetli bir hücumla Avusturya ordusunu istihkâmlarından söktü. İki yüz bin kişilik koca bir orduya sâhib olan Avusturya kralı ikinci Josef, ordusunu Muhadiye boğazına doğru çekti. Muhadiye boğazı, çok sarp ve geçilmesi, zapt edilmesi zor bir yerdi.

Aynı zamanda Tameşvar eyâletinin kilit noktası sayılırdı. Ortasından bir de nehir geçiyordu. Serdâr-ı ekrem sadrâzam Koca Yûsuf Paşa, serasker Cenaze Hasan Paşa ve diğer komutanlarıyla hareket tarzını istişare ettikten sonra, evvelâ boğazın iki tarafındaki tabyaların zaptına karar verdi... Üç gün süren çarpışmada Avusturya ordusunun yarısından fazlası kılıçtan geçirildi.

Muhadiye boğazında tutunamayan ikinci Josef, Şebeş boğazına doğru perişan bir hâlde kaçtı.

Bozguna uğrayan ordusundan ancak seksen binini toparlayabilen Kral, Şebeş’de Osmanlı ordusuyla tekrar çarpışmaya başladı.

Fakat yenilmekten kurtulamadı ve kaçmak zorunda kaldı.

Uzun zamandır Avusturyalılar, böyle bir mağlûbiyete uğramamıştı.

Bu gazâda seksen top, elli bin esir ve pek çok mühimmat ele geçti.

21 Eylül 1788’de kazanılan zafer üzerine sultan Abdülhamîd Han’a “Gâzi” ünvânı verildi.

Sadrâzam Yûsuf Paşa ordusuyla Kırım’a doğru hareket etti.

Özi Soykırımı (Rusların)

Bu sırada Ruslar, içinde ancak yirmibeşbin kadar mücâhidin bulunduğu Özi kalesine saldırmışlardı. Özi’yi müdâfâ eden kahraman gâziler, târihte ender rastlanan bir mücâdele veriyorlar, yüz elli bin civarındaki Rus askerini kaleye sokmamaya çalışıyorlardı.
Kaptân-ı deryâ Hasan Paşa kumandasındaki Osmanlı donanması Özi yakınlarına gelmişti. Fakat kale, Karadenize akan Özi suyu kenarında bulunuyordu. Büyük gemilerin nehirde hareket edememesi, içeriye çekilen hafif Rus filosuna hücumu zorlaştırıyordu. Karaya oturan üç gemiyi kurtarmaya çalışan leventler şiddetli bir Rus taarruzuna tutuldular. On beş gemi harab olurken çok sayıda asker şehîd oldu. Günlerce süren çarpışmalarda gerek Özi müdafileri, gerek karadan ve denizden gönderilen imdat kuvvetlerimizde yiyecek bir şey kalmadı. Serdâr-ı ekrem Koca Yûsuf Paşa, çaresiz kalmış İstanbul’dan zahire ve mühimmat istemişti. Hava şartları elverişsiz olduğundan, donup ölenlerin haddi hesabı yoktu.

Buna rağmen Osmanlı yiğitleri Özi’yi vermemek için canla başla çarpışıyor, İstanbul’dan gelecek yardımı ümid ile bekliyorlardı.

Fakat Özi’de bir Rus hayranı hâin, kalenin; “Su kapısı” tarafında askerlerin çok az olduğunu, buradan şiddetli bir baskınla kaleye girebileceklerini gizlice bildirdi.
Bu haberi alan Rus komutanı Potemkin, askerinin büyük bir kısmını buradan hücuma geçirdi. İki ateş arasında kalan müdâfîlerin büyük bir kısmı kanlarının son damlasına kadar kahramanca çarpışarak şehîd oldular. Portemkin, üç gün Özi’nin yağmalanmasını ve yaralı askerlerden, Özi’de yerleşmiş halktan kime rastlarlarsa öldürülmesini emretti. Ruslar, bu katliam sırasında ihtiyar, kadın, çocuk tanımamışlar, vahşice yakıp yıkmışlar, insanlığın yüz karası olacak bir alçaklıkla, canlı-cansız her şeyi mahvetmişlerdi...

Padişahımızın yüreği dayanamadı

Sultan Abdülhamîd Han, aldığı haberlere çok üzülüyor, vatanından koparılan bir karış toprak, yüreğinden de bir şeyler koparıyor içi kan ağlıyordu.
6 Nisan 1789 günü sadrâzam Koca Yûsuf Paşa’dan bir mektup geldiğini öğrendi, Çok heyecanlandı.
Ayakta bekliyor, bir an önce açılıp okunmasını arzu ediyordu.
Lala; “Destur buyurursanız Hünkârım, sadâret kâimesini (raporunu) okumak dileriz!” dedi.
“Tez okuyasın Lala! Seni dinliyoruz...” diye emr etti.
Lala, mektubu okumaya başladı; “Bütün müslümanların merhametli halîfesi, yeryüzündeki bütün Türklerin en büyük Sultânı! Es-Sultân İbn-üs-Sultân Gâzi Abdülhamîd Han hazretlerine!
Üzülerek arza cür’et eyleriz ki, Karadeniz’in kuzey ucundaki Özi kalemiz sükût etmiş, düşmüştür...
Potemkin nâm moskof prensi, kalede mevcûd yirmi beş bin müslümânı bilâ istisna, katleylemiş, çocuk, yaşlı, hâmile, emzikli demeden cümlesini şehîd eylemiştir!..” cümlesine gelindiğinde, vatanperver pâdişâhın merhametli ve nâzik kalbi acıyla burkuldu.
Sanki yerinden sökülüp alınmıştı.
“Bre nâmerdler!..
Bre mel’unlar!..” diyerek moskofa olan kinini belirtti.
Lala, okumaya devam ediyordu; “Katerina’dan emir alan bu kâfir insan kasabı, karşı koymaya çalışan delikanlı ve oğlancıklarımızı diri diri ateşe atmış, can havliyle kaçışanları dahi kızgın demirle şişletmiştir!..” cümleleri okunurken Pâdişâh, bu acıya dayanamadı ve; “Eşhedü en lâ ilahe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abdühü ve Resulün” diyerek Kelime-i şehâdet getirdiği esnada olduğu yere yığılıp kaldı.
Nüzül, felç olmuştu.